Plaatsnamen met betrekking tot ontginningen

De erfenis van de veenontginningen is nog goed zichtbaar in plaatsnamen. Plaatsnamen bestaan vaak uit samengestelde woorden. Voormalige ontginningsdorpen zijn vaak nog te herkennen aan bepaalde uitgangen die eertijds op een ligging in veen of ander onontgonnen gebied sloegen. Voorbeelden hiervan zijn;

 

• -veen; deze uitgang en varianten hierop verwijzen naar een gebied dat waarschijnlijk bedekt was met veenmosveen. Nog te herkennen in Amstelveen,                               Heerenveen, Hoogeveen, Venhuizen, Zutphen (Zuidven). Verwant aan Duitse 'Fehn' en Engelse 'fen'.
  

 

• -moer; deze uitgang is nog te herkennen in de ontginningsdorpen Texalmore, Langenmore, Brettenmore, Ostmore en Geddingmore uit de negende eeuw. De uitgang en                varianten verwijzen ook naar een locatie in het veen en mogelijk naar ontginningsbezigheden – denk aan moernering. Nog te herkennen in Moerdijk,                             Moordrecht, Moordorf (D.), Moormerland (D.), Dartmoor (UK), Exmoor (UK). Verwant aan Duitse 'Moor' en Engelse 'moor'.

 

• -broek; deze uitgang wijst op een broekbos. Nog te herkennen is Bennebroek, Hensbroek, Velserbroek, Lutjebroek, Breukelen. Verwant aan het Engelse 'brook'                     en Duitse 'Brook'.

 

• -woud, -wâld, -wold; deze uitgang en varianten zijn een meer algemene verwijzing naar een uitgestrekt, onontgonnen bos, of een zompig broekbos. Nog te                              herkennen in Hazerswoude, Hoogwoud, Damwâld, Feanwâlden, Oosterwolde, Cotswolds (UK). Verwant aan het Duitse 'Wald' en Engelse 'wold'.

 

• -meers, -mars; deze uitgang verwijst naar drassig (gras)land of moeras dat enkel gebruikt kon worden als hooi- of weiland. Komt ook vaak als losstaand woord                              voor. Nog te herkennen in Maarssen, Meerssen, Meers, Assebroekse Meersen. Verwant aan het Engelse 'marsh' en Duitse 'Marsch'.

 

• -peet;              deze uitgang wijst op een gewestelijke benaming van ontginningen in een veengebied. Denk aan het Engelse peat (turf). Nog te herkennen in                              Nunspeet,  Elspeet.

 

• -koop, -cop; deze uitgang wijst op een gebied dat men tijdens de Grote Ontginningen – ook wel cope-ontginning genoemd – mocht ontginnen na het sluiten van                             een contract (een cope). De Grote Ontginningen is een benaming van een grootschalige, planmatige ontginningswedloop tussen de graaf van Holland                              en de bisschop van Utrecht tijdens de twaalfde en dertiende eeuw. Deze uitgang is zodoende vooral te vinden in het grensgebied van Holland en                              Utrecht. Nog te herkennen in; Boskoop, Nieuwkoop, Middelkoop, Galecop, Benschop, Papekop.

 

• -rode, -rooi; deze uitgang en varianten wijst op een ontgonnen stuk bos. Dit soort ontginning vond pas later in de Middeleeuwen plaats, vanaf de twaalfde en                               dertiende eeuw. Nog te herkennen in; Brederode, Berkel en Rodenrijs, Roden, Kerkrade, Wanroij, Venray.

 

• -delf, -delft; deze uitgang komt van het werkwoord ‘delven’, ‘graven’. Niet alle plaatsnamen met -delf zijn te herleiden naar ontginningen; zo werd met delf in de                              stad Delft een gracht bedoeld. Desalniettemin kan -delf bij sommige plaatsen mogelijk verwijzen naar greppels ter ontwatering van veen, zoals bij                             Assendelft.