Proost! Met de feestdagen achter de rug kan menig mens vast geen eten of drank meer zien. In de vroege middeleeuwen vond er ook menig feest plaats, en een geliefd glas waarmee destijds een heildronk uit kon worden gebracht was de stortebeker. Vondsten van deze glazen zijn in West-Frisia gevonden in Domburg en Bloemendaal en in Centraal-Frisia in Ferwert, Wons, Makkum en Pingjum. Heden ten dage maken de vondsten respectievelijk deel uit van de collecties van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, het Huis van Hilde en het Fries Museum.
Stortebekers zijn glazen met een wijde monding die taps toeloopt tot een ronde onderkant. In gezelschap ging dit glas van hand tot hand, en kon het pas worden neergezet als het helemaal leeggedronken was. Sommige stortebekers hebben slijtsporen op de mondranden waaruit blijkt dat de glazen daadwerkelijk zo gebruikt werden. De taps-toelopende glazen werden niet in Frisia zelf vervaardigd, maar waren – net als wijn – een luxe product uit het beboste Duitse Rijnland. Daar werden de glazen geblazen tot hun kenmerkende vorm, en gaf de combinatie van natrium en kalk de glazen hun kenmerkende groene of heldere kleur. Dit groenige glas uit het Rijnland staat bekend als ‘woudglas’. Stortebekers komen in heel Europa voor, waarbij ze voornamelijk in Scandinavië en Angelsaksisch Engeland in grote handelsnederzettingen worden aangetroffen. In de handelscentra Hedeby en Birka, maar ook in de Engelse plaats Lyminge in Kent werden de stortebekers als grafvondsten aangetroffen. Hieruit valt te herleiden dat de glazen kostbaar werden geacht, maar ook dat het drinken uit de stortebeker waarschijnlijk een sociale betekenis had. Het gezamenlijk drinken uit de stortebeker werd een uiting van een verbonden maritieme cultuur rondom de Noordzee, en vond plaats bij sociale – wellicht rituele – bijeenkomsten. Mogelijk dat bijvoorbeeld het glas in een heildronk door een gezelschap ging bij het bezegelen van een handelsovereenkomst. Op voorspoed en welzijn!
Aanvulling: belangrijk en interessant om te melden is dat alle stortebekers gevonden in Frisia afkomstig zijn uit een krijgersgraf (Knol 1993). Onder het originele bericht op Facebook was een discussie gaande over of deze stortebekers wellicht als olie lampen werden gebruikt, in plaats van als bekers. Zie het originele bericht hier.
Waar denk jij waar de glazen voor dienden?
Bronnen en verder lezen:
- Broadley, R., ‘Preliminary observations on the Anglo-Saxon glass from Lyminge’ in: G. Thomas en A. Knox (red.), Early medieval monasticism in the North Sea zone (Oxford 2017) 117-126, aldaar 121.
- Looper, S., ‘Skol! Rijnlands glas in Frisia en Scandinavië’ in: M. Stoter en D. Spiekhout (red.), Wij Vikingen (Leeuwarden 2020) 152-153.
- Aanvulling: E. Knol, De Noordnederlandse kustlanden in de vroege middeleeuwen (Groningen 1993) 181-187.
Weblinks:
Reactie plaatsen
Reacties