Hoornpijp

In Britsum werd in het begin van de 20^e eeuw een houten object gevonden. Het bleek om een houten middenstuk te gaan van een instrument dat gedateerd werd tussen 800 en 1000 n.chr.. Bij deze willen wij een redelijk onderbelicht instrument uit vroegmiddeleeuws Frisia onder de aandacht brengen; de hoornpijp.

De hoornpijp – ook wel schalmei – is een rietinstrument: het geluid wordt voortgebracht door op een riet te blazen, dat vervolgens gaat trillen en geluid maakt.  In het originele vondst van Britsum zat eerdaags aan de ene kant zodoende een rietje – met mogelijk een mondstuk van hoorn of hout – waarop geblazen kon worden. Aan de andere kant zat een hoorn dat het geluid versterkte.

De hoornpijp kwam niet uitsluitend in Frisia voor. Vergelijkbare vondsten van vlierhouten middenstukken zijn gevonden in Lund (Zweden) en Falster (Denemarken), en worden gedateerd rond 1050 n.chr. Bij de vondst uit Lund werd een stuk leer gevonden, wat suggereert dat het mogelijk een onderdeel was van een doedelzak. Bovendien komt de hoornpijp voor op verschillende afbeeldingen uit de late middeleeuwen, zoals in de Cantigas de Santa Maria en in het glas-in-lood in de Saint Mary’s Church in Warwick. Varianten van de hoornpijp zijn bekend uit o.a. Wales (pibgorn), (Wit-)Rusland (zhaleika), Spanje (gaita serrana) en India (pepa).

Het schallen met de hoornpijp was in de middeleeuwen zeer geliefd; zo waarschijnlijk eveneens in vroegmiddeleeuws Frisia! Om deze reden hebben wij gepoogd om een hoornpijp te maken. Wij plaatsen echter wel de kanttekening dat geen van ons een instrumentmaker is. Het geluid uit onze reconstructie is zodoende mogelijk niet hoe de hoornpijp uit Britsum ooit klonk. Naar ons vermoeden komt het geluid van een vakkundig-gemaakte, hedendaagse Welshe pibgorn dichter in de buurt dan onze reconstructie. Geluidsfragmenten van zowel onze reconstructie, als de Welshe pibgorn zijn toegevoegd.