Zeemanskleding: het Haithabu vest

Gepubliceerd op 4 november 2025 om 21:58

In de vroege middeleeuwen droeg men gebruikelijk mantels om zich buitenshuis te weren tegen kou en regen. Uit textielresten van buiten vroegmiddeleeuws Frisia blijkt echter een ander kledingstuk te hebben bestaan die als mogelijk alternatief diende voor zeelieden: een wollen vest uit Haithabu. Wij zijn ervan overtuigd dat een soortgelijk kledingstuk ook door vroegmiddeleeuwse Friezen gedragen werd. Dit bericht richt zich op het wollen vest van Haithabu.  

 

Archeologie

In het vroegmiddeleeuwse emporium Haithabu, het hedendaagse Sleeswijk (D.), zijn verschillende fragmenten textiel gevonden die volgens textielarcheologe Inga Hägg samen een vest of bodywarmer vormden. Het gaat om tien stukken stof met vrijwel gelijke, kenmerkende eigenschappen, namelijk fragment 5, 7, 13, 30, 46, 53 A&B, 63, 81 en 85. Het vest bestaat volgens Hägg uit ten minste drie delen: een achterpand en twee voorpanden die uit twee aaneengenaaide stukken bestonden (fragmenten 53 A&B). Het kledingstuk sloot nauw aan op het lichaam en reikte tot aan de heupen. De onderste zoom van het kledingstuk was licht boogvormig (fragment 7). Uit fragmenten 13 en 53 A&B lijkt het erop dat het kledingstuk mouwloos was en wijde mouwopeningen had die vrije beweging mogelijk maakte. Volgens Hägg was het vest hierdoor uitermate geschikt als werkkleding en wijzen de grootte en vorm van de stukken stof er waarschijnlijk op dat het mannendracht was. Alle fragmenten zijn uit dicht en stug gevilte wollen Loden-stof gewoven in een 2/2-keperbinding, waaruit Hägg herleid dat het kledingstuk vooral bij koud en slecht weer werd gedragen. Kleuranalyse toonde aan dat de meeste natuurlijk bruine wollen fragmenten niet gekleurd waren: in fragment 13 werd echter ook een roodbruine kleur aangetoond dat waarschijnlijk van walnoot afkomstig was. Uit andere vroegmiddeleeuwse vindplaatsen zijn geen vondsten van vesten bekend.

 

Fragment 13

 

Experimentele archeologie

Als aanvulling op de conclusies van Hägg delen wij graag ook een bevinding uit de experimentele archeologie. Een van onze kennissen, mede-reenactor en professioneel zeilster van de Haithabu Sommermarkt in Sleeswijk gaf in 2023 een lezing over een zeiltocht die zij ondernam van Zweden naar Borre (Noorwegen) op een historische replica van een vroegmiddeleeuws zeilschip in historisch accurate kleding uit de desbetreffende tijd. Haar tocht duurde zes dagen en ze werd daarbij  aan verschillende weersomstandigheden blootgesteld. Op haar tocht droeg zij verschillende kledingstukken, waaronder een replica van de Rasquert muts en een replica van het Haithabu vest. Haar bevinding tijdens de zeiltocht was dat zij het Haithabu vest verkoos over een mantel, omdat het vest meer bewegingsvrijheid bood voor de werkzaamheden aan boord en het haar ook voldoende warm hield in slecht weer. Bovendien ondervond zij dat de flap aan de replica van de Rasquert muts zowel bescherming bood tegen wind als tegen zon, afhankelijk van hoe ze de flap droeg (zie hiervoor ons eerdere bericht ‘Friese mutsjes’). Onze kennis wilde liever niet bij naam genoemd worden, maar stond welwillend tegenover het beantwoorden van vragen over haar reis en haar bevindingen.

 

Vroegmiddeleeuws Friese dracht - reconstructie

Zeevaart vormde een groot onderdeel van de levenswijze van de vroegmiddeleeuwse Friezen. Uitgaande op de ervaring en bevindingen van onze kennis lijkt het ons aannemelijk dat een zeevarend volk als de Friezen een soortgelijk kledingstuk dat bewegingsvrijheid en warmte bood aan boord kende en droeg. Om deze reden hebben wij besloten om het Haithabu vest in onze uitbeelding op te nemen, ondanks dat het kledingstuk niet in Frisia is gevonden. Onze reconstructie van het vest hebben wij gemaakt van roodbruine gevilte wollen stof naar de kleur die in fragment 13 aangetoond werd. Benieuwd naar de schepen waar de Friezen mee vaarden? Lees ons bericht over vroegmiddeleeuws Friese schepen!

 

 

Bronnen

«   »

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.